“Akıllı Cihaz Yapıyoruz Ama Otomobil Olarak da Kullanabilirsiniz”
Togg CEO’su M. Gürcan Karakaş
Togg CEO’su M. Gürcan Karakaş, Harvard Business Review Türkiye'deki söyleşisinde “Akıllı Cihaz Yapıyoruz Ama Otomobil Olarak da Kullanabilirsiniz” diyor. Görünen o ki Karakaş, akıllı cihaz yapmayı, yerli otomobil yapmaktan daha çok önemsiyor. Hatırlarsanız, Togg’un CES standı da otomobile değil işin akıllı cihaz ve ekosistem kısmına odaklanmıştı. Bunun olumlu tarafı şu: Togg, otomobil üretme işinin akıllı cihaz ve ekosistem ayaklarına odaklanarak Türkiye’de pozitif bir dışsallık yaratabilir. Yani, Togg geliştikçe onunla birlikte yenilikçi başka firma ve girişimler de ortaya çıkabilir. Bu güzel ama ben bu yazıda işin fazla dikkat çekmeyen başka bir yönünü ele alacağım. Togg’un eksik kaldığı ve belkide dünyaya öncülük edebileceği bir konu: kişisel verilerin korunması konusu.
Karakaş'ın yorumunu, yeni nesil otomobillerin tekerlekli akıllı telefona dönüştüğünü söyleyen yorumların bir devamı olarak görmek mümkün (misal, bkz. ""Future of the car is a smartphone on wheels"). Karakaş, söyleşide Togg ile normalde cep telefonumuzda yaptığımız ve yapabildiğimiz hemen her şeyi yapabileceğimizi söylüyor. Bir iki alıntı yapayım:
"Otomobil artık bir yaşam alanı ve evde, ofiste ne yapıyorsak otomobilde de yapılabilecek."
"Ya da diyelim ki Bodrum’a gidiyorsunuz, tüm kurallara uyduysanız, molalarınızı sağlıklı biçimde verdiyseniz buradan bir token kazanabilirsiniz ya da bir hediye alabilirsiniz. Bir noktada kullanıcıları belirli noktalarda doğru davranışlara yöneltmek ve teşvik etmek için de kullanılabilir. Burada olabileceklerin sonu yok."
"Örneğin bir kullanıcımız yemek yemeyi seviyorsa ona bir gurme rotası, bir diğeri tarih seviyorsa ona tarihi eserler rotası sunabiliriz. Ya da rota sigortası yapılabilir örneğin. Sadece gittiğiniz yol boyunca sigortalanırsınız."
Ben, telefonumda ve tabletimde yaptığım ve yapabileceğim şeyleri arabanın içinde yapmanın ne gibi bir faydası olduğunu henüz anlamış değilim. Sanırım yaşlandım. Ama şimdilik önemli olan bu değil, benim kafamı kurcalayan Togg'un ve tabii diğer akıllı otomobillerin kullanıcı verilerini nasıl sakladığı ve kullandığı.
Önce, Karakaş’ın söylediklerine farklı bir açıdan bakalım:
Açıklamaya göre Togg’u kurallara uygun sürerseniz, “ödüller” kazanabileceksiniz. Güzel ama bu aynı zamanda şu anlama da geliyor: kurallara uymadan araç kullanıyorsanız, aracınız bunu bilecek.
Yine açıklamaya göre, Togg sigorta şirketleriyle iş birliği yapıp, size özel sigortalar sunabilir.
Bu iki bilgiden yola çıkarak, sigorta şirketlerinin Togg’un kaydettiği verileri inceleyip riskli araç kullananların (misal, hız sınırını sürekli aşanların) sigorta primini yükseltmek isteyeceğini rahatlıkla öngörebiliriz. Belki önce, “rota ve hız bilgilerinizi paylaşırsanız, indirimli sigorta yaptırabilirsiniz” diye bir kampanya yaparlar. Sonra da yavaş yavaş sigorta yaptırmak için bu bilgilere erişim izni vermenizi zorunlu hale getirirler. Göreceğiz.
Karakaş açıklamalarından anlaşılan şu: yolda ne yapıyorsanız bunun verisi kaydedilecek ve belki de Togg ve Togg'un iş ortakları ile paylaşılacak. Tabii bu sadece Togg'a özgü bir durum değil. Yeni nesil otomobillerin çoğu bir şekilde internet ve GPS bağlantısına sahip. Pek çok modelde kameralar var (misal, geri görüş kamerası, kör nokta kamerası vb.). Bazı markalar dikiz aynası yerine kamera koymayı düşünmeye başladı bile. İnternete bağlı ve kameralarla donatılmış otomobiliniz, kişisel verilerinizi kaydediyor ve topladığı verileri üretici firmaya ve iş ortaklarına gönderiyor. Bu bilgiler sadece aracın performansı ile sınırlı değil. Aracın lokasyonu, aracı ne zaman çalıştırdığınız, ne zaman kullandığınız, hangi rotayı tercih ettiğiniz, sık ziyaret ettiğiniz yerler, anlık ve ortalama araç hızı gibi pek çok bilgi kayıt altına alınabiliyor.
Genel olarak, akıllı araçlar üç çeşit bilgi paylaşıyor:
Kullanıcının aracın ayarlarını yaparken paylaştığı veriler. Seçilen hizmetlere bağlı olarak, kullanıcının kimliğinden lokasyon bilgisine kadar pek çok veri. Buna bağlantılı hizmetlerle ilgili veriler de dahil.
Sürücünün dijital izi: araç modeli, araç konfigirasyonu, araca ait bilgiler (performans, yakıt tüketimi, hata raporları vb.), sürüş bilgileri (kaç km, kaç dakika, vb.), kullanıcının araçla etkileşimine dair veriler (hangi düğmeye ne zaman bastı vb.), vesaire.
Diğer verilerden yola çıkarak oluşturulan, sürücü profili ve tercihlerine dair veriler. Toplanan verilerden yola çıkarak sürücü profili oluşturulurken yapay zeka kullanılabildiğini de hatırlatalım. Bu sayede kullanıcının açık olarak paylaşmadığı bilgilere de ulaşılabiliyor.
Aşağıdaki görsel, akıllı araçların ne tür veriler paylaştığını daha detaylı bir biçimde özetliyor. Görselin yüksek çözünürlüklü versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.
Uç bir örnek vermek iyi olabilir. Mesela, The New York Times'ın taa 2019 yayınladığı haberde "arabanız kilo aldığınızı bile biliyor" diyor. Eğer telefonunuzu aracınızın akıllı sistemine bağladıysanız, aracınızın tüm adres defterinizi de bildiğini ve paylaştığınız diğer verilerle ilişkilendirebileceğini rahatlıkla varsayabilirsiniz.
Bütün bu bilgiler size özel deneyimler yaratmak için kullanılabilir tabii ama size özel olanın artık size özel olup olmadığı çok şüpheli!
Akıllı otomobillerin veri paylaşımının ne tür riskler barındırdığını görmek için belki şu haberi okumak isteyebilirsiniz. Reuters'in haberine göre, Tesla çalışanları, Tesla aracındaki kameraların çektiği ve kullanıcılara ait özel görüntüleri paylaşmış (bu konudaki Ars Technica haberine de bakabilirsiniz). Tesla, araçlardan gelen görüntülerin kullanıcı bilgisinden arındırılarak paylaşıldığını ve Tesla yapay zekasını eğitmek için kullanıldığını söylüyor ama benim haberden anladığım, bu verilerin ve görüntülerin kime ait olduğunun belirlenmesi çok da zor değil.
Akıllı araçlar hızla hayatımıza girdi ama bu konuda tüketiciyi düşünen, kişisel verileri koruyan ciddi düzenlemeler hala ortada yok. Firmalar, ki Togg da bunlara dahil, bize özel deneyimler pazarlarken, bize özel olanın korunması konusunu mümkün olduğunca geri plana atıyor. Karakaş da "Akıllı cihaz yapıyoruz ama otomobil olarak da kullanabilirsiniz" derken, hiç mi hiç bu konulara değinmemiş. Togg'u kullanmaya başladığımızda hangi veriler hangi şirketlerle ve hangi kamu kurumlarıyla paylaşılacak? Nereye ne zaman gittiğinizin bilgisi nerede ve ne kadar güvenli bir ortamda saklanacak? Togg partnerleri bize hizmet vermek ve bize "uygun" ürünler sunmak için hangi verilere erişim isteyecek? Togg’un araç içi sosyal kamerası kullanıcının bilgisi dışında görüntü kaydediyor mu? Kamu otoritesi birkaç sene sonra hız yapana otomatik ceza kesen bir uygulamayı Togg ekosistemine yüklemek isterse, ne olacak? Bu ve benzeri soruların cevabını henüz bilmiyoruz.
Tamam Togg'un web sitesinde bir "aydınlatma metni" var ama bu oldukça standart bir metin. Temel olarak bu hizmeti vermek için şunları şunları kaydediyoruz diyor, genel başlıklar veriyor. Yeterli detay vermiyor. Türkiye'de kişisel verilerin işlenmesi ile ilgili düzenlemenin nasıl işlediğini biliyoruz: firmalar, "isterseniz aydınlatma mentini okuyabilirsiniz / dinleyebilirsiniz" diyerek bildiklerini okuyorlar. Eğer Togg tekerlekli telefon işine girdiyse, ki girdi, bu tekerlekli telefonun kaydettiği verilerin nasıl işleneceğini ve kullanıcıların kişisel verilerinin nasıl korunacağını da daha detaylı bir şekilde açıklamalı. Bu konuda yasal düzenlemeler eksikse, bu düzenlemelerin yapılması için ön ayak olmalı. Düşünürseniz, Togg’un akıllı araçlar ve kişisel verilerin korunması konusunda dünyaya bile ön ayak olma şansı var. Bakarsınız, gün gelir Tesla, bu konuda Togg’u örnek almak zorunda kalır.