Uzun lafın kısası, 16 Nisan 2023
Beyin göçü, seçim anketleri, yapay zeka, koyun eti ve iktisat
Merhaba,
Aşağıda geçen günlerde okuduğum ve ilginç bulduğum yazı ve haberleri bulacaksınız. Umarım ilginizi çekecek bir şey bulabilirsiniz.
Başlamadan önce, İktisat Nedir? | Bülten'de yayınlanan son yazıyı hatırlatayım:
İktisat Dünyayı Kurtarabilir mi? Bu yazıda Erik Angner'in How Economics Can Save the World başlıklı kitabını değerlendiriyorum. Soru şu: iktisat, Erik Angner'in dediği gibi dünyayı kurtarabilir mi, yoksulluk ve iklim değişiklilği gibi sorunlarımızı çözebilir mi?
İyi okumalar!
Beyin Göçünden Beyin Gücüne
Türkiye Bilişim Vakfı, Türkiye Akademik Diaspora Raporu'nu yayınlamış. Raporu, Ufuk Akçiğit öncülüğündeki bir ekip hazırlamış. Rapor ilginç gözlem ve bulgularla dolu. Okumakta fayda var.
Çalışmanın iki dikkat çekici ve tartışılması gereken sonucu şöyle:
(1) Verimliliği yüksek akademisyenler yurt dışına taşınıyor
(2) Yurt dışına taşınan akademisyenlerin verimliliği önemli ölçüde artıyor.
Ufuk Akçiğit, katıldığı bir yayında çalışmanın detaylarını biraz açıklıyor. Raporla ilgili bilgiler 46’ıncı dakikadan sonra başlıyor.
Ussal Şahbaz da bu raporla ilgili bir yazı yazmış. Yurtdışında çalışan akademisyenlerle daha çok işbirliği yapılmasının ve bunların bir süre için de olsa Türkiye’ye gelmelerini sağlamanın iyi olacağını söylüyor ve ekliyor: "Ancak YÖK bürokrasisiyle bu iş olmaz."
Seçim Anketlerinde Yanlılık
Özer Sencar'ın Metropoll seçim anketiye ilgili paylaşımına çok tepki geldi. Önce paylaşımı görelim:
Bu anketle ilgili çeşit çeşit eleştiri, itiraz ve espri var. Ben anket yöntemine takıldım. Tamamen cahillikten soruyorum: paylaşılan seçim anketlerinin çoğu böyle bilgisayar destekli telefon anketi yöntemiyle mi yapılıyor? Öyle yapılıyorsa, diyeceğim bir şey var.
Ankette sorulan soru şu:
Bu Pazar bir milletvekili seçimi olsa hangi partiye oy verirsiniz?
Şimdi kimsenin itiraz etmeyeceğini düşündüğüm iki aşikar gözlem yapayım:
Bu soruyu sadece Cumhuriyet okurlarına sorsak, anketin sonuçları farklı çıkar. Yani sonuçlar yanlı olur.
Aynı şekilde, anketi AKP il binasına girip çıkan insanlara yapsak, sonuçlar farklı çıkar. Yani sonuçlar yanlı olur.
Umarım bunlara itiraz eden çıkmaz :)
Sonuçların yanlı çıkmasının nedeni, anketi yaptığımız kitlenin oy verecek nüfusu iyi bir şekilde temsil etmemesi.
Şimdi düşünürseniz, aynı sorun telefon ile yapılan anketler için de söz konusu. İki tip insan düşünün:
A tipi: gelen (otomatik) anket aramasını onaylayıp anket sorusunu cevaplayan insan.
B tipi: (otomatik) aramayı yapan şirkete söverek telefonu kapatan insan.
Telefonla yapılan anketler sadece telefona cevap verenlerin tercihlerini yansıtıyor. Yani, anket sonucu sadece A tipi insanın tercihlerini yansıtıyor. Bu anketler, telefona (veya telefonu açtıktan sonra ankete) cevap vermeyenlerin, yani B tipi insanların, tercihlerini yansıtmıyor. A tipi ile B tipi insanlar arasında hem (gelir durumu vb. gibi) iktisadi farklar hem de siyasal farklar (parti tercihleri vb.) olması çok muhtemel. Benim tahminim, sonuçları ciddi şekilde değiştirecek farklar olduğu yönünde. Eğer bu doğruysa, telefonla yapılan bu anketlerin istatistiki anlamda yanlı sonuçlar vereceğini söyleyebiliriz. Anket şirketleri, telefon aramasıyla yapılan anketlerdeki bu ciddi (istatistiki anlamda) yanlılık sorununu nasıl çözüyor? Ben bilmiyorum. Ama eğer bunu dikkate almıyorlarsa, bu anketleri çok fazla da ciddiye almayın. Not etmiş olayım.
Anket şirketleri yöntemlerini doğru dürüst açıklamadığı için açıkladıkları sonuçlara ne kadar güvenilebileceğini pek bilemiyoruz. Bu konudaki Diken haberi anketlerde en azından şu bilgilerin açıklanması gerektiğini söylüyor.
Anketi yapan şirketin adı
Anketin kimin adına yapıldığı, kim / hangi parti / aday tarafından finanse edildiği
Anketin hangi tarihlerde gerçekleştirildiği
Örneklem büyüklüğü
Örneklem belirleme yöntemi
Anket sorularının nasıl ifade edildiği
Anket uygulama yöntemi
Hata payı
Kararsızların nasıl dağıtıldığı
Ekonomi ve Oy Verme Davranışı
Orhan Karaca, yeni blog yazısında ekonomik göstergeler ve oy verme davranışı arasındaki ilişkiyi ele almış. Uzun lafın kısası, iktisadi büyüme ve seçim sonuçları arasındaki ilişkinin zayıf olduğunu söylüyor. Karaca, verilerin seçim sonuçları ile enflasyon arasında güçlü bir ilişki olduğu tezini desteklediğini söylüyor. Ancak, Karaca'nın da belirttiği gibi seçim sonuçlarını etkileyen çok fazla faktör var. Bu sebeple sadece iktisadi göstergelere bakarak seçim sonucunun tahmin edilemeyeceğini not edeyim.
Seçim sonrası ekonomi
14 Mayıs’ın ertesi günü ne olacak?
Uğur Gürses, web sitesindeki yazısında seçim sonrası senaryoları değerlendiriyor. Uzun lafın kısası, o kadar da endişe etmeye gerek yok diyor. Detaylar için yazıyı okumalısınız.
Makule dönüşün karşılaşabileceği güçlükler
Fatih Özatay, Ekonomim gazetesindeki 11 Nisan tarihli yazısında seçim sonrası döviz kuru hareketlerini incelemişti ve çeşitli senaryoları değerlendirmişti. 13 Nisan tarihli yazısında seçim sonrası ekonomide olabilecekleri incelemeye devam etmiş ve makule dönüş senaryosunun ne gibi güçlüklerle karşılaşabileceğini ele almış.
Kısa kısa
İtibar, tasarruf ve deprem
Serdar Sayan, "İtibarın tasarruf edilmeyeni mi makbul, depremde çökmeyeni mi?" başlıklı yazısında, "temsilde israf olmaz" ve "itibarda tasarruf olmaz" yaklaşımını mercek altına almış.
ChatGPT ve GPT-4 İktisat Sınavında Çuvallamış
The Armchair Economist adlı popüler iktisat kitabının yazarı Steven Landsburg, bir süre önce ChatGPT'ye iktisat sınavı yaptığını ve ChatGPT'nin çuvalladığını yazmıştı ama nasıl bir sınav yaptığını ve ChatGPT'nin cevaplarını açıklamamıştı. Geçenlerde aynı sınavı GPT-4'e yapmış ve bu sefer sınav sorularını ve GPT-4'ün cevaplarını paylaşmış. GPT-4 de çuvallamış. Ben henüz detaylarını incelemedim. Belki ilginizi çeker.
Dan Ariely, ChatGPT'ye karşı
Davranışsal iktisatçı Dan Ariely de ChatGPT ile bir deney yapıyor. Belki de bir oyun oynuyor desek daha doğru olur. Dan Ariely kendi cevapladığı soruları ChatGPT'ye de sormuş. Sitede cevabı kimin verdiğini bilmeden bir cevabı tercih etmeniz isteniyor: https://dan-vs-chatgpt.irrationallyyours.com/
Doğal Seçim ve Yapay Zeka
"Natural Selection Favors AIs over Humans" başlıklı makalede doğal seçimin yapay zekayı insana tercih edeceği söyleniyor Makalenin yazarı University of California, Berkeley'den Dan Hendrycks. Hendrycks haklıysa, insan kendi eliyle yarattığı yapay zekaya elenip tarihin derinliklerinde kaybolabilir :) Bunu burada paylaştım ama çok da ciddiye almayın lütfen. İsterseniz Tyler Cowen'in eleştirisini okuyabilirsiniz.
Elon Musk da Yapay Zeka işine giriyormuş
Business Insider'ın haberine göre Ekon Musk da yapay zeka işine giriyormuş. (Kaynak: Serdar Kuzuloğlu'nun Dünya Halleri bülteni) Hatırlarsanız Elon Musk, yapay zeka çalışmalarının bir süre durdurulmasını isteyen bir çağrıya imza atmıştı. Öyle anlaşılıyor ki kendi yapay zeka şirketine zaman kazandırmaya çalışıyormuş.
Artan et fiyatları
Rekabet Kurumu, kırmızı et fiyatlarındaki artışı denetleme kararı almış. Bakan Nebati, koyun eti ısrarını sürdürmüş; şöyle diyor:
"Birileri koyun etinin kokusundan dolayı yenmeyeceğini söylüyor. Koyun eti yağlı, koyun eti güzeldir. Koyun eti bu ülkeye de en güzel tadı verir."
Bu gidişle, Bakan Nebati koyun eti fiyatlarının artmasına neden olacak :)
Togg'un ilk kazası
Togg ilk kazasını yapmış. Arka tampon zarar görmüş. Haklı olarak henüz Togg sahibi olamayan binlerce insan Togg'un yetkili servislerinin nerede olduğunu ve yedek parçasının nasıl temin edileceğini merak etmiş. Servisin BoschCarService iş birliği ile verileceği söyleniyor. Ben henüz aktif bir servis noktası bulamadım ama Togg'un henüz açılmamış servis noktalarını listeleyen resmi olmayan bir site buldum! :)